Khi sự việc diễn ra sai sót, hay khi khổ đau xảy đến mà ta càm ràm là dại dột. Chúng ta phải tự trách mình đã làm những điều gây ra sự đau khổ này, và lúc khác thì mình lại biết rõ nguyên nhân đó.
Một số nguyên nhân gây khổ đau hay hạnh phúc cho cuộc sống hiện tại của mình có thể được truy nguyên từ những tiền kiếp xa xưa nếu chúng ta có trí tuệ và cái nhìn viên mãn của Đức Phật.
Hậu quả của việc làm sai lầm hay đúng đắn không phải lúc nào cũng xảy ra ngay mà thường thì phải trải qua nhiều kiếp sống mới xuất hiện; cũng như hạt giống có thể nằm dưới đất trong một thời gian dài trước khi trồi lên mặt đất.
Bây giờ thì các bạn có thấy tại sao Đức Bổn Sư thuyết giảng cho chúng ta quá nhiều về sự đau khổ? Không phải để gây buồn phiền mà chính là để giúp ta thoát khỏi cảnh khổ đau đó. Một người mẹ thường răn dạy con mình coi chừng nguy hiểm không phải là để làm cho con buồn phiền mà chính là để nhắc nhở con thận trọng.
Đây là toàn bộ phần bước đầu của Bát chánh đạo. Sự hiểu biết đúng đắn về khổ và nguyên nhân của khổ. Quy luật của lửa là đốt cháy. Thọc tay vào lửa là ngu dại, vì nó sẽ gây ra sự đau khổ vô ích.
Đối với mọi quy luật của cuộc đời cũng thế. Nếu ta tuân theo chúng thì sẽ được hạnh phúc; nếu ta không theo hay vi phạm chúng thì sẽ bị khổ đau.
Đức Phật không lên đường đi thay cho ta được, cũng chẳng ích lợi gì cho việc cầu khấn Ngài giúp ta thoát khỏi đau khổ. Ngài đã tìm ra con Đường. Ngài cũng đã báo cho ta nên đi theo con Đường đó như thế nào; nhưng bước đi đích thực thì Ngài dành hẳn cho chúng ta.
Nguyên nhân tại sao có quá nhiều đau khổ trên cõi đời này là vì người ta không hiểu rằng họ phải đích thân đi theo con Đường đó. Nhiều người hy vọng tránh cảnh đi đứng phiền phức bằng cách cầu nguyện thánh thần đi thay cho họ, nhận lãnh mọi trách nhiệm về cuộc đời của họ.
Người nào làm như vậy thì thật là ngu dại. Ngu dại như một người đang đói lại nhờ bạn mình ăn thay, và mong rằng mình sẽ hết đói.
"Tôi đói lắm, xin vui lòng ăn thay cho tôi". Một người đần độn như thế chẳng mấy chốc sẽ bị chết đói.
"Tôi đã gieo nhiều hạt cúc nhưng cầu xin cây hoa tím, thay vì cây cúc, mọc lên". "Tôi đã trồng toàn cà rốt nhưng muốn được cây đậu vươn cao". "Tôi đã phạm nhiều sai trái nhưng chỉ mong hạnh phúc kết thành".
Không, này các bạn trẻ thân mến, đó chỉ là những ước mong ngu muội. Sai lầm mang lại sai lầm, chánh chơn mang lại chánh chơn thường hằng. Không một Thượng Đế hay Thánh Thần nào có thể cứu các bạn thoát khỏi hậu quả của những gì mà chính các bạn đã suy nghĩ, nói phô và hành động.
Đừng nản lòng! Tương lai đang chờ đón ý nguyện của các bạn. Chúng ta hãy khởi sự gieo trồng ngay những hạt giống hiền thiện; hãy ký gởi vào ngân hàng cuộc đời toàn những điều chân chánh, sáng suốt. Vậy là ta có thể sớm thoát khỏi cảnh khổ đau phát xuất từ vô minh đen tối.
